Η Σαντορίνη στις τέχνες

Έλληνες Διανοούμενοι

Θαλασσόξυπνημένη, αγέρώχη Όρθωσες ένα στήθος βράχου Κατάστιχτού απ’ την έμπνευση της όστριας, Για να χαράξει εκεί τα σπλάχνα της η οδύνη Για να χαράξει εκεί τα σπλάχνα της η ελπίδα Με φωτιά με λάβα με καπνούς Με λόγια που προσηλυτίζουν το άπειρο Γέννησες τη φωνή της ημέρας… ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ Βρεθήκαμε γυμνοί πάνω στην αλαφρόπετρα Κοιτάζοντας τα’ αναδυόμενα νησιά Κοιτάζοντας τα κόκκινα νησιά να βυθίζουν Στον ύπνο τους, στον ύπνο μας ………………………………………………. Βουλιάζουν τα νησιά σκουριά και στάχτη ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ …εδώ που συναντιέται το πέρασμα της βροχής, του αγέρα και της φθοράς… ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ Γιγάντιοι βράχοι, ξεκομμένοι πα’ τις ρίζες τους με τις δονήσεις του ηφαιστείου, ζυγιάζοντας σαν έτοιμοι να πέσουν απάνω μας και να χαθούν στη θάλασσα. Άλλοι είναι κόκκινοι, άλλοι μαύροι σα σίδερο, γιαλιστεροί… ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ Βαδίζουμε προς το Μεροβίγλι, μέρα φθινοπωρινή, πνιγμένη στο φως. Τα άσπρα καμπαναριά των ξωκλησιών, γραμμή εξαίσια, αρμονία, γράφονται πλάι στους γυμνούς, ρημαγμένους ανεμόμυλους. Σκέπτομαι το σοφό ένστικτο, την αρμονία αυτή που άνθισε πρώτα μες στην καρδιά των απλοϊκών μαστόρων του νησιού για αν γίνει έπειτα, περασμένη από γενιά σε γενιά, παράδοση και παρακαταθήκη. Πόσο όλα στα κτίσματα τους είναι μες στα μέτρα του ανθρώπου. Υπόταξε εδώ το ανθρώπινο ένστικτο τη φύση, την άγρια μορφή που της έδωσε το ηφαίστειο, ο καταποντισμός του μισού νησιού στο βυθό. Το ένστικτο δεν ακολουθούσε τη φύση, δεν πήρε τίποτα από τo κολοσσιαίο και απ’ το αγριο. Ακολούθησε κι εδώ η τέχνη του ανθρώπου τον ελληνικό νόμο, υπόταξε τις δυνάνεις, δίδαξε το μέτρο και την αρμονία. ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ Είναι απίστευτο, πόση καλοσύνη, πόση Γαλήνη υπάρχει στα χώματα τη Σαντορίνης , του νησιού που έχει πλάσει κι εξουσιάζει η οργή των δαιμόνων. Ι . Μ . ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ Η Σαντορίνη ανήκει στις ιδιομορφίες, στις ιδιοτροπίες, στα παράδοξα της ελληνικής γης. Είναι ένας άλλος κόσμος. Με το δικό του ρυθμό, με το δικό του νόημα. Ένας κόσμος, που περισσότερο από πολλούς αλλους ελληνικούς κόσμους, ζει πάντα με την αγωνία του απευκταίου. Ι . Μ . ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ Τα άλλα νησιά των Κυκλάδων, λίγο ως πολυ, έχουν ύφος της ειρηνικής ζωής, είναι πλασμένα με λυρική διάθεση. Τη Σαντορίνη την έχει πλάσει το πνεύμα της τραγωδίας ένα πολύ παράμερο και οργισμένο πνεύμα. Είναι μακρινό και παράμερο και μοναχικό Νησί, είναι στις Κυκλάδες. Ένας ασκητής, από εκείνους τους αληθινούς, ακέριους που αγαπούσαν με πάθος τη μοναξιά που έφερνε σιμά στο πνεύμα του Θεου, περ’ απ’ τους ανθρώπους κι από των ανθρώπων τα πάθη. Ι . Μ . ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ Η Σαντορίνη δεν είναι μαύρη. Η θηραϊκή γη είναι άσπρη και κίτρινη. Οι ακτές του νησιού στο μεγαλύτερο μέρος τους πέφτουν απότομα στη θάλασσα. Είναι κάθετες κομμένες με το χέρι. Άνυδρος και γυμνός είναι ο τόπος. Το νερό το μαζεύουν στις στέρνες καθώς και σ’ άλλα νησιά. Και τα σπίτια δεν έχουν κεραμίδια. Από ψηλά τα άσπρα λιακωτά τους συνθέτουν ένα θαυμάσιο πίνακα, όπου η γεωμετρία της ευθείας κατορθώνει τους πιο καταπληκτικούς συνδυασμούς. Ι . Μ . ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ Το τάνυσμα των γραμμών που μοιάζουν με Χορδή δοξαριού, με τροχιά σαΐτας, μεσ΄από τεντωμένα παραλληλόγραμμα, κύβους, κυλίνδρους, τρούλους, καμπύλες, ανεπαισθητα διαθλασμένες ευθείες, που το σύνολο τους διαρθρώνει μια σύνθεση από τόσο δραματική ένταση που ισορροπεί μόνο χάρις σε κάποιο θαύμα. Εδώ σαν να διαφεντεύεται μάλλον η συγχισις παρά να επιβάλλεται κάποιος νόμος στο χάος. Σκέψου πως τούτο το παρθένο επίτεγμα της αρχιτεκτονικής είναι δημιούργημα αγνώστων μαστόρων. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ-ΓΚΙΚΑΣ Τίποτα δεν έχει αφεθεί στην τύχη - όμως εκείνη τα διευθύνει όλα. Έτσι μόνο μπόρεσαν να δημιουργηθούν εξηγούνται τα σφικτοδεμένα, ταιριασμένα, φιλιωμένα, προσανατολισμένα επάλληλα στρώματα, τα υποβασταζόμενα μέλη, τα μεγαλεπήβολα τοπογραφικά στοιχεία που απαρτίζοναι από τις τυχαιότητες του βράχου, του κύματος και του ανέμου και η χαλιναγώγηση τους από μια οξεία, ευλύγιστη γεωμετρία, έτοιμη πάντα να υποχωρήσει μπρος στην ανάγκη ενώ συνάμα την μεταχειρίζεται σα μια νέα δυναμική αφετηρία για περισσότερα τολμήματα. Υπάρχει κάποια ενδιάθετη γνώσις των γωνιών, του χωριού και των διαγραμμάτων του, του πλάτους, του μήκους, του φαρδιού και του στενού, των συγγενικών αναλογιών, των αρμονικών στίξεων και αντιστίξεων και η ροή μιας αλληλουχίας ρυθμών πλασματικών ή μελωδικών γραμμών, απλής μονωδίας ή πλούτου ενορχηστρώσεως μεγάλων συμολικών κυμάτων και αντηχήσεων. Υπάρχει επάνω η ακατάληπτος πνοή ενός ανέμου- ίσως να ειναι πνεύμα. Και τώρα, η ανήσυχη θάλασσα που κυνηγιέται ακατάπαυστα, το ένα κύμα κατόπιν του άλλου- και το μαύρο κατακαημένο χταπόδι, που αραχνιάζει και δείχνει πιο δυσοίωνο ακόμη καθώς τι φως χάνεται της ημέρας. Στην άβυσσο, ανάμεσα στα βράχια, μεσ’ το κενό, μαύρα κοράκια ψάχνονται και σμίγουν μεσοούρανα. Μπορείς να φανταστείς καλύτερη εικόνα ζωής; ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ-ΓΚΙΚΑΣ